Kokoszka wodna (Gallinula chloropus)

           Kokoszka wodna (Gallinula chloropus)

   Ornitofauna Polski obejmuje ponad czterysta gatunków ptaków. Wśród nich znajdziemy takie, które jedynie zalatują w trakcie swoich wędrówek, takie, które regularnie zimują ale i takie, które zakładają gniazda, wysiadują jaja i z powodzeniem wyprowadzają pisklęta. Zasiedlają praktycznie wszystkie możliwe biotopy od pół i łąk poprzez parki i lasy aż do bagien, jezior i nadmorskich plaż. Wraz z postępującą urbanizacją wkroczyły do naszych miast. Spotykamy je pośród betonowych wieżowców, na dworcach kolejowych, cmentarzach, placach budów a nawet lotniskach. Nasze ulice traktują niczym dobrze zaopatrzoną stołówkę, w której zawsze znajdą coś do zjedzenia. Ich śpiew potrafi przebić się ponad zgiełk i szum centrów największych metropolii. Jedne na tyle zaufały człowiekowi, że są w stanie dosłownie jeść mu z ręki (sikory, kowaliki) inne dają obserwować się na przysłowiowe wyciagnięcie ręki (gołębie, wróble, mazurki). Są jednak i takie, które niczym ulotne duchy kryją się przed ludzkim wzrokiem. Każdy ornitolog, pasjonata ptaków czy fotograf ma takiego swojego ducha, który pomimo cierpliwości, nieustępliwości i determinacji wciąż umyka mu. Niby jest w zasięgu wzroku a jednak go nie ma. Dla jednego będzie to bąk, dla innego żuraw, bocian czarny, dzięcioł zielony lub pospolita pleszka. Dla mnie osobiście takim ptakiem od zawsze była kokoszka wodna (Gallinula chloropus) tzw. kurka wodna. Wiele razy przeprowadzaliśmy wzajemne manewry. Ja ją podchodziłem, a ona umykała. Widziałem ją w wizjerze aparatu, lecz zawsze coś przeszkadzało w bezkrwawych łowach. A to za gęste trzciny, które wypełniały niemal cały obiektyw, a to zbyt bagniste brzegi, a to zabłąkany pies lub wścibski lis albo po prostu za słaby refleks. Takie nasze wzajemne zapasy trwały niemal dwadzieścia pięć lat. W końcu dopiąłem celu, ale satysfakcja nie jest już taka, jaka byłaby jeszcze kilka lat temu. A z czego to wynika? Z prostego faktu, że kokoszki podobnie, jak wiele innych ptaków przystosowało się do życia blisko człowieka. Jako ptaki wodne zasiedlały kiedyś niewielkie stawki na obrzeżach wsi, małe rzeczki, starorzecza i rozlewiska porośnięte tatarakiem, trzciną oraz bujną roślinnością pływającą. Obecnie, jeśli tylko biotop jest odpowiedni pojawiają się na miejskich stawach i w parkach. Pomimo spacerujących, biegających lub jeżdżących na rowerach kilka metrów od trzcin ludzi, potrafią z powodzeniem wyprowadzić lęgi.
    Kokoszka wodna należy do rzędu żurawiowych (Gruiformes) tego samego, co nasz majestatyczny żuraw (Grus grus). Jedno jednak, co je łączy, to brak wola – narządu znajdującego się w przełyku i służącego innym ptakom za podręczną „torbę” na pokarm.
Może jeszcze cechą wspólną jest to, że oba jakże odmienne gatunki mogą i odżywiają się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym. Kurka wodna stołuje się na wodzie i na lądzie. Zjada drobne owady, części roślin, owoce i nasiona. W poszukiwaniu pokarmu potrafi nie tylko zanurkować, lecz także wejść na… drzewo. Najczęściej wykorzystuje do tego zwisające tuż nad lustrem wody gałęzie, lecz nie jest to regułą, gdyż potrafi także podfrunąć do góry.
    Kokoszki wodnej nie sposób pomylić z innym ptakiem. Fakt, że zamieszkuje podobny biotop, co spokrewniona z nią łyska, lecz ta jej kuzynka zamiast czerwonego dzioba ma biały i tegoż samego koloru łysinkę. Poza tym kokoszki rzadko widuje się na otwartych wodach. Nie jest to spowodowane tym, że nie potrafią pływać, bo potrafią i nawet szybko, lecz tym, że podczas długiego pływania po prostu szybko męczą się. A wynika to z budowy ich nóg, które nie posiadają między palcami ani błon, ani innych wytworów skórnych (łyska posiada płatki skórne). Za to, dzięki długim palcom, świetnie porusza się po roślinności nawodnej. Rozpostarte na wodzie grążele, połamane trzciny i pałki wodne nie są dla niej żadną przeszkodą. Przy okazji, dzięki tej umiejętności, niczym zwinna łasica, potrafi także przemykać pośród gęstego sitowia. Tam też, ukryta przed wścibskim wzrokiem człowieka lub wrogów, spędza najwięcej czasu. Dlatego też, pomimo tego, że należy do ptaków w miarę pospolitych, nie jest zbyt często widywana. Kokoszki najłatwiej jest obserwować wczesną wiosną, w marcu lub kwietniu, tuż po przylocie, gdy brzegi i lustro wody nie jest jeszcze porośnięte roślinnością. Wtedy to najłatwiej dojrzeć jej czerwono żółty dziób, który wyraźnie kontrastuje z resztą upierzenia.
Jeszcze kilkanaście lat temu te piękne ptaki rozpoczynały budowę gniazd pod koniec kwietnia lub nawet w maju, gdy trzciny trochę podrosły. Obecnie, pewnie z powodu ocieplenia klimatu i faktu, że niektóre osobniki rezygnując z migracji pozostają u nas na zimę, w tym samym czasie wyprowadzają już pierwsze młode. 
    U kokoszek nie występuje dymorfizm płciowy. Samiec i samica wyglądają jednakowo, lecz co ciekawe większym domatorem jest ojciec rodziny, który poświęca o wiele więcej czasu obowiązkom domowym. to on pomaga w wysiadywaniu jaj (około trzech tygodni), on buduje z połamanych trzcin dodatkowe gniazda wypoczynkowe dla młodych i on się nimi troskliwie opiekuje, gdy samica wysiaduje kolejny lęg.
Kokoszki mają wielu wrogów. W szczególności zagrażają im nieodpowiedzialni ludzie oraz ich domowi pupile psy i koty, które plądrują gniazda. Podobnie czynią także lisy, wydry, szczury czy błotniaki stawowe. Pomimo tego jednak populacja tego pięknego ptaka z roku na rok zwiększa się. Dzięki temu praktycznie każdy z nas może obserwować je w ich naturalnym biotopie. A taka obserwacja nie tylko przysparza wiele radości, ale jest także życiową nauką – nauką prawdziwego, odpowiedzialnego rodzicielstwa i…ojcostwa.

                                                                                                                               Jerzy Koniuszy