Mewa czarnogłowa
Eko i My 04 2022

                                                 Mewa czarnogłowa

    Wydawałoby się, że mewa, to mewa. Nadmorski ptak kreślący nad falami ósemki. Żebrzący o kawałek chleba i godzinami wygrzewający się w promieniach słońca. Niezależnie od przynależności systematycznej traktowany przez zwykłego śmiertelnika jak jeden gatunek. Rzeczywistość nie jest jednak taka prosta i różowa. Podczas obserwacji terenowych, nie raz zetknąłem się ze szczerym zdziwienie, gdy oznajmiałem, że w stadku obserwowanych ptaków, fotografuję rzadki gatunek należący do rodziny mewowatych (Laridae). Zaskoczenie było tym większe, gdy oprócz pospolitej mewy śmieszki (Chroicocephalus ridibundus) wskazywałem jeszcze: mewę siwą (Larus canus), dużo większą srebrzystą (Larus argentatus) czy największą mewę świata siodłatą (Larus marinus). Akurat rozróżnienie wspomnianych wyżej gatunków nie powinno nastręczyć trudności nawet laikowi. Oczywiście jeśli przypatrujemy się osobnikowi dorosłemu i w pełni wypierzonemu. Bo u mew sytuacja nie jest tak oczywista, jakby wydawało się na pierwszy rzut oka. Latem, w szacie godowej, ptaki te wyglądają inaczej niż chociażby w szacie spoczynkowej. Mało tego. Barwa dzioba, nóg czy piór potrafi różnić się w zależności od tego, czy osobnik znajduje się w pierwszej, drugiej czy trzeciej zimie. Ktoś mógłby powiedzieć, że przecież mewa śmieszka od wiosny aż do późnej jesieni ma brązowo czekoladową głowę i dzięki temu nie sposób pomylić ją z inna mewą. Niby fakt, tyle tylko, że podobną szatę ma także mewa mała (Hydrocoloeus minutus) i nasza tytułowa bohaterka mewa czarnogłowa (Ichthyaetus melanocephalus). Oba te gatunki występują jednak bardzo rzadko, z czego ta druga zalatuje do Polski sporadycznie i sporadycznie także lęgnie się. Nie zmienia to jednak faktu, że w stadku innych pospolitych mew, można się na taką natknąć. Sytuacja taka miała miejsce na początku tego roku na plaży we Władysławowie. Dorosły ptak mewy czarnogłowej trzymał się niewielkiego stadka mew śmieszek nie wzbudzając niczyjego zainteresowania, oprócz oczywiście fotografów i pasjonatów ptaków. W końcu to niecodzienny widok. Tym bardziej, że osobnik ten był pięknie wybarwiony w szacie godowej. Jak wspomnieliśmy wyżej mewa czarnogłowa z wyglądu przypomina śmieszkę. Na pierwszy rzut oka wydaje się odrobinkę większa, ale to tylko złudzenie spowodowane kontrastowym i bardzo intensywnym ubarwieniem. Kaptur na głowie, w przeciwieństwie do śmieszki, ma nie czekoladowo brązowy lecz czysto czarny i sięga on dużo poniżej potylicy. Wokół oczu posiada dwie białe plamy w kształcie półksiężyca. Jej grzbiet i skrzydła są jasnopopielate, a końcówki skrzydeł białe (u śmieszki czarne). Nogi i dziób krwisto czerwony z cechą, która definitywnie odróżnia ja od swojej kuzynki, to jest czarną obwódką na dziobie. W szacie spoczynkowej nie wygląda już tak okazale, gdyż czerń głowy zanika niemal całkowicie. Osobniki młodociane pierwszoroczne (szatę dorosłą osiągają dopiero w trzecim roku życia) odróżnić można po czarnych nogach i dziobie w takim samym kolorze. Mewa czarnogłowa występuje w Europie w dużym rozproszeniu. Główne tereny znajdują się w północnych rejonach Morza Czarnego. Poza tym wyspowo, w pasie od Hiszpanii poprzez Francję, Niemcy, Czechy, Węgry i na wschód poprzez Polskę aż po Białoruś i Rosję. Na południu można ją spotkać licznie w Turcji. Według Monitoringu Ptaków Polskich i w roku 2021 w Polsce zaobserwowano 68 par lęgowych z czego część par, to były mieszańce ze śmieszkami. Oczywiście największa liczba stwierdzeń notowana jest w okresach migracji, tj: jesienno zimowym oraz zimowo wiosennym, kiedy to ptaki zmierzają na swoje stałe zimowiska znajdujące się w rejonach Morza Czarnego oraz Śródziemnego. Biotop jej występowania w okresie lęgowym bezpośrednio związany jest ze środowiskiem wodnym, dlatego też w tym czasie zasiedla wszelkiego rodzaju brzegi zbiorników śródlądowych i morskich takich jak: nadmorskie wyspy, stawy rybne, jeziora, starorzecza, żwirownie, rozlewiska oraz tereny zabagnione zawsze porośnięte niewysoką roślinnością zielną. Unika w tym czasie terenów suchych otwartych (piaszczystych, skalistych). Lęgnie się w licznych koloniach dochodzących nawet do tysiąca par. Czasami pojedyncze pary zakładają gniazda w koloniach innych mew. Gniazdo stanowi niewielkie zagłębienie w gruncie, okolone suchymi trawami. |Na przełomie kwietnia i maja samica składa 2 rzadziej 3 kremowo beżowe jaja w brązowe nieregularnie rozmieszczone plamki. Na pierwszy rzut oka jaja wyglądają niemal identycznie jak zniesienie śmieszki. Wysiadywanie trwa około 23 – 25 dni. Po tym czasie wykluwają się młode. Z racji tego, że są typowymi zagniazdownikami pokryte są gęstym puchem w kolorze lekko szarawym. W przeciwieństwie jednak do siewkowców nie opuszczają gniazda, lecz trzymają się w jego pobliżu. Zdolność lotu osiągają po około 5 tygodniach.  Podobnie jak pozostałe mewy, czarnogłowa jest także wszystkożerna. Preferuje jednak świeży pokarm pochodzenia zwierzęcego: drobne kręgowce i bezkręgowce lądowe oraz wodne zdobywane na brzegu lub w płytkiej wodzie. Europejska populacja mewy czarnogłowej szacowana jest na około 350-650 tys. osobników. W Polsce objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Największym zagrożeniem dla tych ptaków, a w szczególności ich lęgów jest oczywiście drapieżnictwo (ptaki krukowate, ptaki drapieżne, wizony, jenoty, lisy a nawet dziki), presja człowieka (turystyka zmechanizowana: quady, crossy, rowery, samochody terenowe, skutery wodne) a także osuszanie, a co za tym idzie opadanie poziomu wód. Sytuacja taka miała miejsce w 2018 roku na terenach czynnej żwirowni Bieńkowice w dolinie górnej Odry, z tym że, w tym konkretnym przypadku nastąpiło to nie z przyczyn ludzkich, lecz naturalnych – susza. W wyniku tego czynnika wszystkie stwierdzone tam 44 gniazda zostały splądrowane przez drapieżniki. Mewa czarnogłowa jest ptakiem naprawdę pięknym. Najlepiej widać to w promieniach słońca, które w pełni uwydatniają jej ubarwienie. W Polsce, to dość nowy gatunek lęgowy, który z każdym rokiem zwiększa swoją liczebność. Miejmy nadzieję, że za kilka lat stanie się tak pospolita jak jej kuzynka śmieszka i będzie cieszyć wzrok nie tylko koneserów lecz każdego spacerowicza na plaży.

1. https://monitoringptakow.gios.gov.pl/mewa-czarnoglowa.html

                                                                Jerzy Koniuszy